Je bent zwanger en hebt last van hooikoorts.

Of misschien wel brandend maagzuur, of barstende hoofdpijn. Je staat al op het punt om het medicijnenkastje te openen, maar je stelt jezelf toch nog de vraag: is het wel verstandig om tijdens mijn zwangerschap medicijnen te gebruiken?

Medicijngebruik tijdens zwangerschap: algemeen

Wanneer je zwanger bent, is het belangrijk om eerst drie keer na te denken of je een bepaald medicijn wilt gebruiken. Want: het gebruik van de meeste medicijnen tijdens de zwangerschap is niet volledig zonder risico’s. Het is daarom belangrijk om voor jezelf de voordelen van het gebruiken van een bepaald medicijn af te wegen tegen de mogelijke risico’s voor de baby, maar ook voor jóuzelf als aanstaande moeder. Je hebt ontzettend veel over voor de kleine die in jouw buik groeit, en ik gok dan ook dat de mogelijke risico’s voor jouw baby in de meeste gevallen zwaarder zullen wegen dan de voordelen van het medicijn. Een gevalletje “even door de zure appel heen bijten”.

Wanneer wel medicijnen gebruiken en wanneer niet?

Ik denk dat je waarschijnlijk al gokte dat er geen eenduidig antwoord op deze vraag gegeven kan worden. Simpelweg omdat iedere situatie en iedere zwangere vrouw anders is. Last van milde klachten? In sommige gevallen kan een verandering in jouw levensstijl deze klachten al verminderen. Aan de andere kant kan het bij bepaalde (chronische) ziektes juist gevaarlijk zijn wanneer de juiste medicatie niet gebruikt wordt. Denk hierbij aan diabetes. Het niet-behandelen van dit soort ziektes kan een gevaar vormen voor zowel de baby als de aanstaande moeder.

Wat gebeurt er bij het gebruik van een schadelijk geneesmiddel?

Wanneer je, zonder erbij na te denken, een schadelijk geneesmiddel gebruikt hebt, is het wellicht geruststellend om te weten dat dit niet altijd schadelijk is voor jouw kindje. Dit hangt af van twee factoren: de placentapassage en de zwangerschapsduur.

Placentapassage

Allereerst kan een medicijn jouw kindje in de baarmoeder enkel en alleen bereiken wanneer het medicijn in jouw bloed belandt, en op deze manier mogelijk bij de placenta komt. Dit wordt ook wel placentapassage genoemd. Factoren die een rol spelen bij de concentratie van het medicijn in jouw bloed zijn onder andere de toedieningsvorm, de dosering en de gebruiksduur. Hierbij geldt: hoe korter de gebruiksduur en hoe lager de dosering van een medicijn, hoe veiliger voor jouw baby. Medicijnen die op de huid gebruikt worden en inhalatorgebruik behoren tevens tot medicatie met een lage concentratie, omdat ze vormen van lokale therapie zijn. In de meeste gevallen vermindert de lokale werking van een medicijn de risico’s van het medicijn voor jouw baby.

Zwangerschapsduur

Daarnaast speelt het moment waarop het medicijn tijdens de zwangerschap gebruikt een belangrijke rol in de schadelijkheid van geneesmiddelen. Tussen de conceptie en volledige implantatie is het weefselcontact tussen jou als aanstaande moeder en de bevruchte eicel minimaal, als het er al is. Medicijngebruik in deze periode kan twee kanten op gaan: het kan leiden tot een miskraam, of het heeft helemaal geen effect. In het laatste geval is er dus sprake van een ‘normale’ zwangerschap, waarbij het risico op een kind met aangeboren afwijkingen tussen de 2% en de 4% ligt. Wanneer je nog in het eerste trimester van je zwangerschap zit, maar de eerste 4 weken erop zitten, kan medicijngebruik leiden tot aangeboren afwijkingen. Een factor die hierbij bepalend is, is de ontwikkelingsfase van de orgaansystemen.

In het tweede en het derde trimester kan medicijngebruik nog steeds tot aangeboren afwijkingen leiden, maar in mindere mate dan in het eerste trimester. In de laatste twee trimesters kan medicijngebruik negatieve gevolgen hebben in de vorm van verstoring van de rijping of de functie van organen. Wanneer deze verstoring optreedt, kan dit later van invloed zijn op de ontwikkeling van jouw kind, of farmacologische effecten hebben. Denk hierbij aan effecten op het gedrag of het IQ van jouw kind, of een te laag bloedsuikergehalte. (Lareb)

Bijwerkingencentrum Lareb

Moeders van Morgen van Bijwerkingencentrum Lareb doet onderzoek naar medicijngebruik bij een kinderwens en tijdens de zwangerschap en de borstvoedingsperiode. Inmiddels hebben zij al heel wat medicijnen onder de loep genomen, en zo antwoord kunnen geven op de vraag of je een medicijn wel of beter niet kunt gebruiken tijdens je zwangerschap. Hieronder hebben wij een aantal categorieën veelvoorkomende klachten en bijbehorende geneesmiddelen op een rijtje gezet, die jij als zwangere vrouw nog steeds mag gebruiken en relatief veilig zijn voor jouw baby. Natuurlijk geldt nog altijd: in geval van twijfel over een bepaald geneesmiddel, neem dan contact op met jouw arts. (Lareb)

Verstopte neus

Last van een verstopte neus? Gebruik dan zoute neusdruppels of een zoute neusspray, hetgeen eigenlijk hetzelfde advies is als dat voor niet-zwangere vrouwen. Verlossen deze middelen je helaas nog niet van je verstopte neus? Probeer dan eens een sterkere neusspray met xylometazoline of oxymetazoline, maar slechts voor een korte periode (maximaal 7 dagen). Deze sterkere neussprays verminderen de opzwelling van je neusslijmvlies, terwijl langdurig gebruik het neusslijmvlies juist kan beschadigen.

Volgens Lareb kunnen deze sterkere neussprays voor enkele dagen waarschijnlijk zonder risico’s gebruikt worden. Neusspray heeft vooral een lokale werking, waardoor weinig neusspray de baby zal bereiken. Fijn, met een verstopte neus hoef je tijdens je zwangerschap dus niet te lopen!

Hooikoorts

Gevoelig voor pollen? Dan heb ik goed nieuws: een groot gedeelte van de geneesmiddelen die je normaal voor hooikoorts gebruikt kun je tijdens je zwangerschap gerust blijven gebruiken. Zoals hierboven al beschreven, kun je een neusspray gewoon gebruiken voor een verstopte neus. Hooikoorts kan ook gepaard gaan met jeuk aan de ogen. Hiervoor mag je oogdruppels gebruiken (zoals druppels met azelastine of emedastine), omdat deze ook weer voornamelijk een lokale werking hebben.

Ben je gewend om hooikoortstabletjes te slikken omdat jij helaas flink lastiggevallen wordt door hooikoorts? Lareb geeft aan dat bepaalde hooikoortstabletten tijdens de zwangerschap nog steeds relatief onschadelijk zijn voor jouw baby, waaronder cetirizine en loratadine.

Migraine

Migraine kan behoorlijk heftig zijn en je helemaal lam leggen. In het geval van heftige pijn, zoals bij migraine, is paracetamol meestal het geneesmiddel dat de voorkeur krijgt tijdens de zwangerschap. Lareb heeft hier veel onderzoek naar gedaan, maar geen eenduidige resultaten kunnen vinden wat betreft de gevolgen van paracetamol voor jouw baby. Daarom luidt het advies om paracetamol alleen te gebruiken bij ernstige klachten, en dan ook het liefst in een lage dosering.

Brandend maagzuur

Niets is zo vervelend als brandend maagzuur. En laat dat nou net een kwaaltje zijn waar je tijdens je zwangerschap veel last van kunt hebben. Rennies is waarschijnlijk het geneesmiddel waar je normaal meteen naar zou grijpen. Maar, kan dat nog steeds tijdens jouw zwangerschap?

Lareb geeft aan dat de hoofdbestanddelen van Rennie, calciumcarbonaat en magnesiumcarbonaat, waarschijnlijk veilig zijn. Aangezien Rennies ook een lokale werking heeft en niet in het bloed wordt opgenomen, kun je dit geneesmiddel blijven gebruiken. Hierbij geldt wel dat je de voorschriften op de bijsluiter goed moet volgen, die aangeven hoelang en hoeveel maal per dag je Rennies geneesmiddelen mag gebruiken tijdens je zwangerschap. Overmatig gebruik van Rennies geneesmiddelen kan leiden tot een stijging van Calcium in jouw bloed, en dat kan op zijn beurt weer andere vervelende gevolgen hebben (uitdroging, hoge bloeddruk etc.).

Crèmes

Last van je spieren of gewrichten, of irritatie op de huid, en zou je hier normaal een crème met een geneesmiddel voor gebruiken? Over het algemeen kun je crèmes met daarin geneesmiddelen gewoon blijven smeren tijdens je zwangerschap, aangezien er maar weinig van het geneesmiddel in je bloedbaan terecht komt (raadpleeg de kennisbank van Lareb voor advies over specifieke crèmes). Pas wel op met langdurig, grootschalig en overmatig gebruik van een crème, net zoals met het smeren van een crème op beschadigde huid. In deze gevallen komt er namelijk meer van het geneesmiddel in je bloedbaan terecht. En ja, neutrale crèmes zoals bodylotions kun je zeker ook blijven smeren tijdens je zwangerschap!